Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά;

Κάθε φορά που διαβάζω βιβλίο της Άλκης Ζέη σκέφτομαι πόσο δύσκολο είναι να γράψει κανείς για τον εαυτό, με τρόπο που να περιέχει και τους άλλους, και κάθε φορά η Άλκη Ζέη μου δείχνει τον τρόπο: μεταπλάθοντας το βίωμα σε κάτι καθολικότερο, συνδέοντας την ατομική με τη συλλογική εμπειρία, αφήνοντας το συναίσθημα ελεύθερο αλλά ταυτόχρονα παίρνοντας αποστάσεις απ’ αυτό, εισάγοντας το χιούμορ ως στοιχείο λυτρωτικό. Με συγκινεί ο τρόπος που διαλέγει η Ζέη να μιλήσει για τα μεγάλα ξεκινώντας από κάτι μικρό – ένα ζευγάρι γόβες, ένα κίτρινο τασάκι, μια ξανθή κοτσίδα, μια κουβέρτα που της έχει φύγει ολόκληρο κομμάτι στο σχήμα του σίδερου, ακόμη και μια γόπα που πέφτει σαν διάττοντας από ένα μπαλκόνι στην άσφαλτο, μια σκοτεινή βραδιά – πιστή στους δασκάλους της, όπως τους ονομάζει, τον Τσέχωφ και τον Ανδρέα Φραγκιά, που «μέσα από ασήμαντες λεπτομέρειες ανασυνθέτουν χαρακτήρες, καταστάσεις εποχές», όπως γράφει σε κάποιο από τα αφηγήματά της.  Με συγκινεί ο τρόπος που ανασυνθέτει τα πρόσωπα, τις χειρονομίες τους, όσα λέγονται και όσα αποσιωπώνται. Και ταυτόχρονα, όταν φέρνω στο νου μου το σύνολο των βιβλίων της σε αντίστιξη με τα σύντομα, κατά κύριο λόγο αυτοβιογραφικά της αφηγήματα, με εντυπωσιάζει ο τρόπος που ατενίζει τη ζωή της από ψηλά, σαν τοπίο, με μια βαθύτατη αίσθηση της σύνδεσης μεταξύ όλων των μερών της. Ο αρμός, βεβαίως, που συνδέει μεταξύ τους τις πολλές ζωές της Άλκης Ζέη – γιατί πολλές είναι οι ζωές της, και πολλοί οι τόποι της, η Σάμος, η Αθήνα, η Μόσχα, το Παρίσι, με ενδιάμεσους σταθμούς και αλλού – είναι η ιστορία. Η, ακριβέστερα, ο άνθρωπος, στην εμπλοκή του με την ιστορία. Και την ιστορία, η Άλκη Ζέη δεν την απέφυγε. Ακόμη και τυχαία, βρισκόταν εκεί που τεκταίνονταν τα γεγονότα. Όπως το 1973, που παρότι αυτοξόριστη στο Παρίσι, ήρθε με χίλιους δισταγμούς στην Αθήνα να δει την άρρωστη μητέρα της και έπεσε πάνω στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.