«ΤΟ ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ» ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ ΓΙΑ ΑΚΟΜΑ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΣΑΝΙΔΙ

Το πολυαγαπημένο Καπλάνι της βιτρίνας της Άλκης Ζέη παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» από τις 13 Οκτωβρίου 2024 έως τις 13 Απριλίου 2025, κάθε Κυριακή, στις 11:30 το πρωί και στις 3 το μεσημέρι, για το κοινό, και τις καθημερινές για τα σχολεία.
Γραμμένο το 1963, όταν η αγαπημένη συγγραφέας ζούσε στη Μόσχα ως πολιτική πρόσφυγας, αποτελεί το πρώτο μυθιστόρημα μιας εμβληματικής μορφής της νεοελληνικής λογοτεχνίας, έχει μεγαλώσει γενιές αναγνωστών, ενώ έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες, κυκλοφορεί σε πολλές χώρες και έχει αποσπάσει πλήθος σημαντικών διακρίσεων.
Τη νέα σεζόν η θεατρική διασκευή του βιβλίου θα αφηγηθεί στους θεατές τη συναρπαστική ιστορία του ανθρώπου προς την κατάκτηση της ελευθερίας του.

Πρωταγωνίστριες του έργου, η Μέλια και η Μυρτώ, δύο αδερφές, δύο μικρά κορίτσια που περνούν τα καλοκαίρια τους στο Μαλαγάρι της Σάμου (η συγγραφέας το άλλαξε σε Λαμαγάρι στο βιβλίο, και μάλλον έτσι έγινε πιο γνωστό), σ’ ένα σπίτι που σφύζει από ζωή. Η δικτατορία του Μεταξά στις 4 Αυγούστου 1936 θα οδηγήσει τα παιδιά να πάρουν μέρος σε μυστικές αποστολές για να βοηθήσουν τον ξάδερφο της Μέλιας και της Μυρτώς, τον Νίκο, που είναι φοιτητής και κινδυνεύει με φυλάκιση. Ο Νίκος κρύβεται στον μύλο με το σπασμένο φτερό, μέχρι να μπορέσει να διαφύγει στην Ισπανία, όπου γίνεται εμφύλιος πόλεμος, για να πολεμήσει για τη Δημοκρατία. Όσο δύσκολα όμως κι αν είναι τα πράγματα, τα παιδιά έχουν τη βοήθεια ενός τίγρη που βρίσκεται μέσα σε μια βιτρίνα στο σαλόνι του σπιτιού της Μέλιας και της Μυρτώς. Το καπλάνι, όπως λένε τον τίγρη στη Σάμο, έχει την ικανότητα να ζωντανεύει μέσα από τις ιστορίες που τους διηγείται ο Νίκος και όταν χρειαστεί, με το δικό του μαγικό τρόπο, να παίρνει μέρος στις δύσκολες αποστολές των παιδιών, να τα βοηθάει και να τα προστατεύει.
Το καπλάνι της βιτρίνας είναι μια ιστορία για τη συναρπαστική πορεία που ακολουθούν όλα τα ζωντανά πλάσματα, άνθρωποι και ζώα, για να ζήσουν έτσι όπως είναι φτιαγμένα από τη φύση: ελεύθερα.

Με το Καπλάνι της βιτρίνας η Άλκη Ζέη καθιερώθηκε ως πρωτοπόρος της παιδικής λογοτεχνίας. Όπως αναφέρει η συγγραφέας και κριτικός παιδικής λογοτεχνίας Μαρίζα Ντεκάστρο, «η Άλκη Ζέη παραβίασε και κατέρριψε πολλά στεγανά, και πρώτα απ’ όλα τον μύθο και την άποψη ότι τα κοινωνικά και πολιτικά που συμβαίνουν στον κόσμο ξεπερνούν την αντίληψη των παιδιών. Δεν έκανε λοιπόν μια τομή, όπως δηλώνει συχνά, αλλά πολλές, προάγοντας, μαζί με άλλους συγγραφείς που ακολούθησαν μετέπειτα, το κοινωνικό μυθιστόρημα για παιδιά».

Το αγαπημένο μυθιστόρημα μικρών και μεγάλων διασκευάζει και σκηνοθετεί η Δήμητρα Λαρεντζάκη, η οποία στο παρελθόν έχει καταπιαστεί ξανά με τη μεταφορά έργων της Άλκης Ζέη στο θέατρο. Ακολουθώντας επί σκηνής τον μυστικό δρόμο των παιδιών και του καπλανιού, και με κινηματογραφικά μέσα, ανοίγει ακόμα περισσότερο τη μαγική εκείνη διάσταση που έχουν πάντα η οπτική γωνία των παιδιών και η χωρίς όρια φαντασία τους.

Σημείωμα της σκηνοθέτριας Δήμητρας Λαρεντζάκη
Η Άλκη Ζέη έγραψε ιστορίες που το μαγικό τους στοιχείο ήταν το βλέμμα των ίδιων των παιδιών, ο μυστικός εκείνος κήπος που λίγοι ενήλικες κατορθώνουν με τόση ειλικρίνεια, αγάπη και θάρρος να γνωρίζουν πού βρίσκεται. Και η Άλκη Ζέη φαίνεται ότι γνώριζε πολύ καλά πώς να ανοίγει αυτή την αόρατη πόρτα και να βρίσκεται μέσα στην ψυχή αλλά και στις σκέψεις των παιδιών. Ίσως γιατί και η ίδια έζησε με μόνη πυξίδα την προσωπική της αλήθεια, την τρυφερότητα και το απέραντο χιούμορ που την ακολουθούσε ακόμα και στα πιο δύσκολα γεγονότα της ζωής της. Στοιχεία που η γενναία και ακούραστη ψυχή των παιδιών έχει άπλετα, σε αυτό που όλοι είχαμε κάποτε. Την παιδική μας ηλικία. Στα βιβλία της υπάρχει ένας κόσμος που τα παιδιά τον αναγνωρίζουν άμεσα και αυθόρμητα, γιατί είναι ο δικός τους κόσμος. Η φαντασία στις ιστορίες που μας διηγείται η Άλκη Ζέη δεν είναι ένα μέρος μόνο για να δραπετεύει κανείς, αλλά και ένας τρόπος για να φτιάχνει την πραγματικότητα. Ένας κόσμος όπου οι άνθρωποι μπορούν να συνυπάρξουν, όσο διαφορετικοί κι αν είναι. Με την κατάθεση πάντα μέσα από τους χαρακτήρες της, ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα εύκολα, ιδανικά και χαρούμενα. Αλλά με μια προοπτική, μέσα από αυτή τη μοναδική οπτική γωνία, ότι πάντα μπορείς να βρίσκεις μέσα σου εκείνη τη δύναμη να πιστεύεις σε κάτι καλύτερο για τη ζωή σου και να έχεις το δικαίωμα να το ονειρεύεσαι. Χωρίς να είναι διδακτική, χωρίς να κρύβει την αλήθεια. Και αυτό είναι, νομίζω, που μπορεί να κάνει τα έργα της να έχουν αυτή τη διαχρονική δυναμική, δημιουργώντας έναν ανοιχτό διάλογο μέχρι σήμερα με τα παιδιά. Αυτός ο απέραντος μαγικός κόσμος που όλοι όταν υπήρξαμε παιδιά γνωρίζαμε ότι εκεί είναι όλα δυνατά. Αυτός ο κόσμος ο μέγας. Η παιδική μας ηλικία. Και η μόνη πατρίδα μας.

Σημείωμα του Πέτρου Σεβαστίκογλου, γιου της Άλκης Ζέη
Με την Άλκη δεν σταματήσαμε ποτέ να ταξιδεύουμε. Πριν από 10 χρόνια κάναμε ένα ταξίδι – λίγο διαφορετικό από όλα όσα είχαμε κάνει μαζί. Πήγαμε στη Σάμο για να γυρίσουμε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή της. «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης» –που ποτέ δεν σταμάτησε– επέστρεφε στο Βαθύ, στο Λαμαγάρι, εκεί όπου πέρασε τα πρώτα της παιδικά χρόνια και όπου το αποτύπωμά τους είναι τόσο ζωντανό όσο και το καπλάνι μέσα στη βιτρίνα, που ήταν η αρχή για να γράψει το πρώτο της μυθιστόρημα. Το καπλάνι του βιβλίου ήταν εκεί μέσα στη βιτρίνα του στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Αν και είχαν περάσει πολλά χρόνια και η φθορά του καπλανιού ήταν εμφανής, όταν το είδε, έσκυψε στη βιτρίνα και του είπε: «Καπλάνι μου, όλα από σένα ξεκίνησαν». Η Άλκη δεν ζούσε νοσταλγώντας το παρελθόν, και οι ιστορίες που διηγούνταν ακόμα και για χρόνια περασμένα ήταν για να μιλήσει με μικρούς και μεγάλους στο σήμερα. Στην παράστασή μας προσπαθήσαμε και εμείς, όπως η Άλκη, να διηγηθούμε με πολλή αγάπη στα παιδιά σήμερα αυτή την ιστορία από το παρελθόν, με όλα όσα η Άλκη ακόμη έχει αφήσει ανοιχτά για να τα διηγείται η ίδια μέσα από το Καπλάνι στους θεατές.